Ποια η γνώμη σας για ακραίες ταινίες τύπου A Serbian Film;

[Ίζι]

Έχω δει αρκετές ακραίες ταινίες, σπλάτερ, gore και τα σχετικά, και μάλιστα κάποιες απ' τις πιο σκληρές, όπως το Martyrs (το γαλλικό πρωτότυπο), τις έχω αγαπήσει κιόλας. Έχω μεγάλη αντοχή στα βίαια θεάματα (αρκεί να είναι ψεύτικα, φτιαχτά) και θεωρώ πως κάθε κινηματογραφική δημιουργία είναι τέχνη που, ως τέτοια, έχει δικαίωμα ύπαρξης, ακόμα κι αν το θέμα της ή η αισθητική της προσβάλει, προκαλεί σιχαμάρα και γενικά ενοχλεί.

Όμως είναι κάποιες ταινίες που αποτελούν εξαίρεση σ' αυτή τη γενική θεώρηση, όπως για παράδειγμα το A Serbian Film. Για όσους δεν γνωρίζουν, πρόκειται για μια απ' τις πιο σοκαριστικές ταινίες όλων των εποχών που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, βιασμούς παιδιών και βρεφών. Αυτήν την ταινία, λοιπόν, όσο και να θέλω, δεν μπορώ να την υπερασπιστώ ως έργο τέχνης, ούτε να δεχτώ τις δικαιολογίες του σκηνοθέτη περί αλληγορίας. Το ερώτημα που θέτω στον εαυτό μου είναι: Αν ήταν στο χέρι μου θα την απαγόρευα, όπως έπραξαν αρκετές κυβερνήσεις χωρών;

Η απάντηση: Δεν ξέρω. Σίγουρα θα απαγόρευα ακόμα και την ψεύτικη, τη φτιαχτή παιδική πορνογραφία. Σε τι, λοιπόν, διαφέρει τόσο πολύ αυτή η ταινία; Απ' την άλλη, σίγουρα πρόκειται για κάτι περισσότερο από πορνογραφία. Έχει σενάριο, ερμηνείες, συγκεκριμένη σκηνοθετική ματιά, όλα αυτά τα κομμάτια που κατασκευάζουν μια κινηματογραφική ταινία. Ένα έργο τέχνης. Και στην τέχνη, θεωρητικά, δεν υπάρχουν όρια.

Όπως καταλαβαίνετε, είμαι μπερδεμένη και δεν μπορώ να αποφασίσω πώς αισθάνομαι απέναντι σε έργα όπως αυτό. Εσάς ποια είναι η γνώμη σας;

[Τόνιασινε]

Η συγκεκριμένη ταινία τι έχει να δώσει?? Μας δίνει τροφή για σκέψη? Μας ψυχαγωγεί? Αν δεν έχει ως στόχο ό,τι πάντα έχει ως στόχο η τέχνη, τότε ορθώς και απαγορεύτηκε εκεί όπου το θεώρησαν απαραίτητο. Η τέχνη και η ελευθερία δεν πρέπει να καταπατάται όταν δεν καταπατά τους άλλους. Όταν κάτι γίνεται για να προκαλέσει άσχημες σκέψεις ή πράξεις σε άρρωστα μυαλά ίσως να φτάνει να γίνεται επικίνδυνο..

[Ίζι]

Κατά τη γνώμη μου, Τόνια, η τέχνη δεν χρειάζεται ούτε να ψυχαγωγεί, ούτε να προβληματίζει, ούτε γενικά να αποσκοπεί κάπου. Σ' αυτό διαφωνούμε. Όμως συμφωνώ εδώ:

Η τέχνη και η ελευθερία δεν πρέπει να καταπατάται όταν δεν καταπατά τους άλλους.

Όμως ποιο είναι το κριτήριο εδώ; Στην πραγματικότητα δεν παθαίνει κανείς κακό. Ό,τι συμβαίνει επί οθόνης είναι φτιαχτό μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Απ' την άλλη, τα άρρωστα μυαλά μπορούν να βρουν την έμπνευση παντού. Ούτε κι αυτό μπορεί να είναι κριτήριο. Πέρα απ' το περιεχόμενο της ταινίας, αντιδρώ άσχημα στην ιδέα της απαγόρευσης. Κατά τη γνώμη μου η λογοκρισία στην τέχνη είναι πιο επικίνδυνη από οποιοδήποτε ενοχλητικό (κάπως αδύναμη λέξη γι' αυτό που έχω στο μυαλό μου. Εννοώ αυτό που λέμε "disturbing") έργο.

Από την άλλη... βιασμοί και δολοφονίες παιδιών που παρουσιάζονται με ωμότητα και ρεαλισμό... Μπέρδεμα.

[Τόνιασινε]

Τα σκέφτηκα κι εγώ από πριν αυτά που λες. Δεν την έχω δει την ταινία αλλά από αυτά που είπες συμπαίρανα ότι ξεφεύγει από τα καλλιτεχνικά πλαίσια. Δηλαδή αυτό που είπα και ίσως δεν το διατύπωσα σωστά. Για μένα η τέχνη εντάσεται σ' ένα νοητό πλαίσιο. Δεν μπορώ να τη δεχτώ μόνο ως ατομική έκφραση χωρίς όρια. Και δε μιλάω μόνο για τις ταινίες. Αν η τέχνη μπει σαν ταμπέλα και στο απυρρόβλητο όσοι την κρατούν, κάπως έτσι θα πρέπει να δεχτούμε και κάποιον που μπορεί να κόψει κάποιον κομματάκια για την "τέχνη" του. Στο TESIS του αμεναμπάρ δεν είναι που αναφέρεται ένα είδος ταινιών στο οποίο κινηματογραφούν πραγματικά βασανιστήρια και φόνους?? Δεν ξέρω αν αυτό το είδος πράγματι υφίσταται ή όχι και απ ότι μου λες τώρα στη συγκεκριμένη ταινία δεν παθαίνει κανείς κάτι και όλα είναι φτιαχτά. Αν υπήρχε ή υπάρχει όμως?? Θα ήταν τέχνη? Θα έπρεπε να επιτρέπεται? Για μένα όχι. Ξεκάθαρα όχι. Και τώρα για το είδος που λες. πώς παρουσιάζονται αυτά τα "φτιαχτά" θέματα?? Και πού αποσκοπούν?? Εσύ προβληματίστηκες πολύ. Για ποιο λόγο? Από την ταινία ή από την απαγόρευσή της? Αν προβληματίστηκες κι από τα δύο και εφόσον την έχεις δει θεωρείς ότι έχει βάση η απαγόρευσή της??

[Ζόφος]

Είμαι της άποψης ότι η τέχνη είναι μορφή έκφρασης. Όπως κάποιος μπορεί απλά να ζωγραφίσει με στυλό και χαρτί, άλλος μπορεί να τραγουδήσει (όπως ορισμένοι κάνουν στο μπάνιο τους), άλλος να παίξει μουσική και να γράψει ένα κομμάτι, άλλος να γυρίσει κάτι με τη κάμερα. Όλοι με τα έργα τους προσπαθούν να εκφράσουν αυτό που έχουν τη συγκεκριμένη περίοδο στο μυαλό τους. Ο αποδέκτης, είτε αναγνώστης είτε ακροατής είτε θεατής, κρίνει με βάση τα δικά του κριτήρια, τι κοινό μπορεί να βρίσκει με το καλλιτέχνη ή τι μπορεί να του προκαλεί. Πολλές φορές δε βρίσκουμε κάτι κοινό, έτσι το κρίνουμε αρνητικά. Σε έργα ακραία κι αποκρουστικά είναι πολύ εύκολο να κατακρίνουμε και να τα απορρίψουμε με μία πρώτη ματιά. Το θέμα είναι να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του καλλιτέχνη και να καταλάβουμε τι μπορεί να τον οδήγησε εκεί. Τι μπορεί να έζησε πχ ο Spasojevic στη Σερβία και να τον ώθησε να φτιάξει μία τέτοια ταινία; Σίγουρα όχι κάτι θετικό. Έτσι λοιπόν η ταινία του μπορεί να είναι και ένα μέσο αποτύπωσης της ίδιας της ζωής του. Το λεει κι ο ίδιος πως πρόκειται για αλληγορία των όσων υπέστει η χώρα του. Κάτι που φυσικά τον επηρεάζει. Θα ήταν αρρωστημένο το αντίθετο και ίσως καταντούσε παράνομος. Έτσι είναι η τέχνη, βάλσαμο για την ψυχή. Θα πρότεινα να ψάξεις να δεις και αυτή μήπως και σε βοηθήσει περισσότερο.

[Τόνιασινε]

Απορρίπτουμε το ενδεχόμενο να μην είναι θέμα τέχνης αλλά να σοκάρει τόσο ώστε να γίνεται ντόρος και να γίνει γνωστός ο.. καλλιτέχνης?? Έστω δηλαδή ότι ήθελε να πει την άποψή του για την κακοποίηση που υπέστει η χώρα του.. αν το έδειχνε πιο απλά θα ακουγόταν τόσο όσο ακούστηκε??

[Ίζι]

Αν υπήρχε ή υπάρχει όμως?? Θα ήταν τέχνη? Θα έπρεπε να επιτρέπεται? Για μένα όχι. Ξεκάθαρα όχι.

Και για μένα, κατηγορηματικά όχι! Όμως δεν μιλάμε για τέτοιες περιπτώσεις.

Και τώρα για το είδος που λες. πώς παρουσιάζονται αυτά τα "φτιαχτά" θέματα?? Και πού αποσκοπούν?? Εσύ προβληματίστηκες πολύ. Για ποιο λόγο? Από την ταινία ή από την απαγόρευσή της? Αν προβληματίστηκες κι από τα δύο και εφόσον την έχεις δει θεωρείς ότι έχει βάση η απαγόρευσή της??

Από την ταινία έχω δει κάποιες σκηνές, και πιστεύω ότι αρκούν. Προβληματίστηκα, ναι, όχι τώρα - είναι καιρός που τριγυρνάει στο μυαλό μου. Απ' τη μια καταλαβαίνω τη λογική πίσω απ' την απαγόρευση, απ' την άλλη όμως θεωρώ την ίδια την απαγόρευση, από κυβερνήσεις δυτικών χωρών, πλήγμα για την τέχνη και την ελεύθερη έκφρασή της. Στο πού αποσκοπεί ο κάθε δημιουργός δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Μπορεί να ισχύουν αυτά που λέει ο σκηνοθέτης, να είχε πράγματι αυτόν τον σκοπό (δεν το πολυπιστεύω, αλλά ας το δεχτώ). Έχει τόση σημασία;

[Τόνιασινε]

Για μένα γενικότερα έχει σημασία με τι τρόπο παρουσιάζεται κάτι και που αποσκοπεί. Επειδή είναι άλλο να δείχνει κάτι "άρρωστο" με ευχαρίστηση και ωμότητα για να ωθήσει κόσμο να στραφεί σε τέτοιες πράξεις τις οποίες ηθικά επιβραβεύει κι άλλο να δείχνει κάτι το οποίο με τον τρόπο του το κατακρίνει. Να σοκάρει δηλαδή μεν αλλά να το αποδοκιμάζει ταυτόχρονα. Έχει διαφορά. Τώρα για τη συγκεκριμένη ταινία ότι και να λέμε δεν μπορούμε να έχουμε ολοκληρωμένη άποψη. Εσύ επειδή έχεις δει αποσπάσματα κι εγώ δεν μπορώ να έχω καθόλου μιας και δεν την έχω δει. Πάντως μη το μπερδεύουμε. Η απαγόρευση δεν είναι πάντα στέρηση ελευθερίας και έλειψη δημοκρατισμού. Είναι και κάποιοι φραγμοί οι οποίοι κάποιες φορές μας προφυλάσσουν από ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Κάπως έτσι υπάρχουν και οι νόμοι και πολλά.. όπως και η απαγόρευση ορισμένων ταινιών σε ανήλικους. Δεν είναι στέρηση της ελεθερίας τους. Είναι προφύλαξη. (Καταλαβαίνεις πως το λέω.. κι εγώ τα σκέφτομαι και προσπαθώ να έχω ένα μέτρο. Δεν είναι ούτε πουριτανισμοί, ούτε τέτοια.)

[Θεατής]

Το πιο σωστό είναι η αμφίδρομη ελευθερία στην έκφραση... Ο καλλιτέχνης εκφράζεται ελεύθερα και το κοινό επίσης...Στην αρχαία Αθήνα όταν ο ποιητής παρουσίαζε κάποιο έργο το οποίο προκαλούσε την αγανάκτηση του κοινού, μπουκαρανε μέσα και τον λιντσάρανε...
Ετσι υπήρχε ένας πολύ όμορφος σεβασμός χωρίς να στιγματίζεται η πόλη...τώρα αν σήμερα σαν πιο πολιτισμένοι δεν θέλουμε λιντσαρισματα...ε ας δεχτούμε και καμιά απαγόρευση...

[Φθινόπωρο]

Ίζι εξαιρετικά ενδιαφέρων προβληματισμός!
Η απαγόρευση δεν σημαίνει όντως έλλειψη δημοκρατίας, στη συγκεκριμένη βέβαια περίπτωση ή σε παρόμοιες, οι απαγορεύσεις πιο λογικό θα ήταν να είχαν να κάνουν με ηλικιακό όριο (που φαντάζομαι υπάρχει) ή φυσικά με το να μην υποστεί κανείς πραγματική ζημιά που να έχει να κάνει με τα γυρίσματα της ταινίας (που δεν είναι εδώ αυτή η περίπτωση).
Από την άλλη, ας αναρωτηθούμε όπως και η Τόνια (και δεν μιλάω για τη συγκεκριμένη ταινία, γιατί δεν τη γνωρίζω καθόλου) αν το κάθε δημιούργημα μπορεί να λέγεται τέχνη, ενώ είναι κάτι απλά προκλητικό για να γίνει ντόρος και ο δημιουργός του γνωστός. Με αυτή τη λογική θα μπορούσε ίσως ο καθένας μας να κάνει μια παπάτζα με κάθε είδους διαστροφή, ακραία βία ή οτιδήποτε εμετικό, να το πλασάρουμε ως τέχνη που δεν πρέπει να λογοκρίνεται, και όταν ρωτηθούμε να πούμε πως με αυτές τις εικόνες διαμαρτυρόμαστε για την τάδε κοινωνική κατάσταση επειδή αισθανόμαστε πως έχουμε υποστεί κακοποίηση ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο!
Εγώ προσωπικά δεν θα την έβλεπα αυτή την ταινία, ακόμα κι αν δεν είχε απαγορευθεί. Κάποιος που δεν έχει θέμα με τη βία, αν είναι ενήλικας και θέλει να τη δει, ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Θα συμφωνήσω με κάτι που ανέφερε ο Φάρος (περισσότερο στο δεύτερο σκέλος) σε μια συζήτηση για την τέχνη στην άλλη λέσχη: :Η στρόγγυλη κουράδα που βρομάει σε μια γωνία της γκαλερί ναί, είναι τέχνη, εφόσον κάποιος την έβαλε εκεί με σκοπό να μας προκαλέσει, κι η σχέση σου με αυτήν, εάν π.χ. την αγόρασες και την τοποθέτησες στην γωνία του σαλονιού σου, μάλλον λέει περισσότερο κάτι για σένα."