Possession (Μία Γυναίκα Δαιμονισμένη) (1981)

[Φαροφύλακας]

Τίτλος: Possession
Ελληνικός τίτλος: Μία Γυναίκα Δαιμονισμένη
Έτος παραγωγής: 1981
Σκηνοθεσία: Andrzej Zulawski, Frederic Tuten
Σενάριο: Andrzej Zulawski
Ηθοποιοί: Isabelle Adjani, Sam Neill, Heinz Bennent...
Πρωτότυπη μουσική: Andrzej Korzynski
Διάρκεια: 127΄


Υπόθεση
Ένας άντρας επιστρέφει στην οικογένειά του μετά από ένα ταξίδι και με έκπληξη ανακαλύπτει πως η γυναίκα του δεν είναι πια ευτυχισμένη στον γάμο τους. Την παρακολουθεί στις εξόδους της, προσπαθώντας να καταλάβει τι φταίει και σιγά-σιγά ανακαλύπτει απροσδόκητους δεσμούς και συμπεριφορές.

Άποψη
Μια ιδιαίτερη καλτ ταινία, ένα σουρεαλιστικό δράμα με σκηνές φρίκης. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια από αυτές τις ταινίες όπου είναι κάπως δύσκολο να μεταδόσεις περί τίνος πρόκειται σε κάποιον που δεν την έχει δει.



Ο σκηνοθέτης έχει πει πως έγραψε το σενάριο ενώ βρισκόταν ο ίδιος εν μέσω ενός δύσκολου διαζυγίου κι έτσι έχουμε εδώ μια περίπτωση όπου βιώματα του καλλιτέχνη μετουσιώνονται άμεσα σε τέχνη. Μόνο που το σενάριο παίρνει έναν πολύ ιδιαίτερο δρόμο και αναπτύσσεται σε μια ξεχωριστή υπερρεαλιστική οντότητα.

Στο κέντρο ένα ερωτικό τρίγωνο κι οι τρεις πρωταγωνιστές καταφέρνουν να δώσουν πολύ καλές ερμηνείες και να στηρίξουν το απίθανο σενάριο. Η Isabelle Adjani παίζει σε διπλό ρόλο δυο αντίθετους πόλους όμως η δική μου προτίμηση πάει στον χορευτικό τρόπο που ο Heinz Bennent υποδύεται τον Heinrich.

Η ταινία συνάντησε αντιδράσεις, απαγορεύσεις προβολής και τουλάχιστον στις ΗΠΑ χρειάστηκε να κοπεί σε σημεία ώστε να μπορέσει να προβληθεί. Η Isabelle Adjani βραβεύτηκε στις Κάννες το 1981 για τον ρόλο της στο Possession και στο Quartet και την επόμενη χρονιά η ταινία προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα. Μέσα στα χρόνια, λόγω της ιδιαιτερότητάς της αλλά και της δυσκολίας στην διανομή, η ταινία απέκτησε δηλωμένους οπαδούς και έφτασε να έχει ένα καλτ στάτους.

Η μουσική του Andrzej Korzynski είναι όμορφη και χαρακτηριστική της δεκαετίας της.

Η θέασή της σίγουρα δεν είναι για τον καθένα. Κάποιος μπορεί να χαθεί μέσα στον υπερρεαλισμό, και σε σημεία μπορεί να νιώσει φρίκη κι απέχθεια. Είναι όμως μια πολύ ξεχωριστή ιστορία που θα βρει καλύτερη πρόσληψη στους φίλους του καλτ. Επιπλέον, κάποιος μπορεί να αναζητήσει συμβολισμούς και το σίγουρο είναι πως το Possession προσφέρεται για συζήτηση.

Τρέιλερ

[Χήθκλιφ]

Χρόνια τώρα μοιράζεται την δική μου κορυφή μαζί με τρεις ακόμη δημιουργίες του Λατρεμένου μου σκηνοθέτη - σεναριογράφου.

Η πρώτη θέαση, ήταν κάθε άλλο παρά αξιομνημόνευτη εμπειρία, την είδα στα πλαίσια ενός μικρού κινηματογραφικού αφιερώματος στον Ζουλάφσκι και ήταν η πρώτη επαφή μου με τον σκηνοθέτη που έμελλε να να με αγγίξει όσο κανείς άλλος (άνθρωπος). Δυστυχώς η κόπια που προβλήθηκε ήταν βαριά λογοκριμένη, μεταγλωττισμένη στα γαλλικά και το συνολικό αποτέλεσμα έμοιαζε αφύσικο, χαοτικό, δίχως συνοχή αλλά ούτε και νόημα όπως έκρινα τότε, όντας επιπλέον αρκετά μικρή για να αισθανθώ την κοχλάζουσα ψυχή της ταινίας πίσω από το ψυχρό παραπέτασμα.

Λίγα χρόνια αργότερα ακολούθησε η δεύτερη κατ' οίκον αυτή τη φορά προβολή μιας πληρέστερης εκδοχής της, η οποία αποδείχτηκε μάλλον τραυματική αποκάλυψη. Για μένα αποτελεί μία από τις πιο αληθινές και γι' αυτό βαθιά οδυνηρές απεικονίσεις της θλιβερής και αναπόδραστης φθοράς κάθε ερωτικής σχέσης. Η αγάπη που με σωρεία απογοητεύσεων και ματαιώσεων φτάνει να αγγίζει το μίσος δίχως ωστόσο να μπορεί να εκπνεύσει πλήρως και να ταυτιστεί απόλυτα με αυτό. Η μανία αλληλοεξόντωσης που καταλήγει να είναι κυρίως αυτοκαταστροφική γιατί κάθε πλήγμα στον άλλο πονάει περισσότερο εκείνον που το καταφέρνει.

Μου είναι αδύνατο να τη δω ως μία ταινία τρόμου όπως συνήθως κατηγοριοποιείται, οι σπαραχτικές ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών δεν με αφήνουν.

[Φαροφύλακας]

Χήθκλιφ, καταρχήν μας παρουσιάζεις σαν βίωμα ακριβώς το ενδιαφέρον πρόβλημα που είχε στην διανομή της η ταινία, το οποίο ανέφερα και πιο πάνω. Προβαλλόταν κουτσουρεμένη και κυκλοφορούσαν κόπιες βίντεο με την πλήρη εκδοχή που προβάλλονταν σε σπίτια.

Η ούτως ή άλλως δύστροπη πλοκή θα με εμπόδιζε να βάλω κεντρικά την φθορά του έρωτα αλλά τώρα που το λες, μοιάζει λογικό, πόσο μάλλον αφού αφετηρία αποτέλεσε η διάλυση του γάμου του σκηνοθέτη, όπως είπαμε.

Πώς όμως ερμηνεύονται όλα τα υπόλοιπα; Όπως η παράδοξη γέννα κι η παράδοξη ερωτική πράξη; (για να ξεκινήσω με τα πιο προφανή).

Προσωπικά, είμαι της άποψης πως δεν έχουν ή δεν χρειάζονται όλα ερμηνεία. Η τέχνη είναι εμπειρία: ερεθίζει τις αισθήσεις δίχως να χρειάζεται αποκρυπτογράφηση. Μπορεί κι αφήνει ένα εσωτερικό αποτύπωμα δίχως να χρειάζεται να την εξηγήσεις. Όμως από εκεί και πέρα η συζήτηση για κάτι ενδιαφέρον ή έντονο, παρατείνει ή και δίνει άλλη διάσταση, σε αυτήν την εμπειρία.

[Χήθκλιφ]

Συμφωνώ στο ότι δεν χρειάζονται όλα ερμηνεία και η Τέχνη είναι πρωτίστως εμπειρία - προσωπική και διαφορετική για τον καθένα. Αντλεί από δικά μας βιώματα και μας προσφέρει ερμηνείες σύμφωνες με αυτά, γι' αυτό η ερμηνεία που έδωσα εγώ, ο τρόπος που αποκωδικοποίησα διαισθητικά τα συμβολικά στοιχεία της ταινίας μπορεί να μην ταιριάζει σε κάποιον άλλο, θα προσπαθήσω όμως να μεταφέρω πώς τα αντιλαμβάνομαι.

Κατά την γνώμη μου πολλά από τα κλειδιά δίνονται κάπου στην μέση της, στον μονόλογο της Άννας όπου για πρώτη φορά αναφέρεται στις δύο αδελφές, την πίστη και την τύχη που συνυπάρχουν εντός της και μάχονται η μία την άλλη. Έπειτα λέει:

«Αυτό που με κάνει να συνεχίζω είναι η επίγνωση ότι εκείνος θα επιστρέψει και θα τον κάνω να υποφέρει και θα τον πληγώσω. Και τον προδίδω αλλά αυτό μου δίνει μικρές ανταμοιβές. Ωστόσο δεν μπορώ να υπάρξω μόνη μου γιατί φοβάμαι τον εαυτό μου, γιατί είμαι ο δημιουργός του ίδιου μου του κακού.. Η καλοσύνη είναι μόνο ένα είδος αντανάκλασης πάνω στο κακό...»

Αργότερα, έπειτα από μια σύντομη σκηνή στην εκκλησία, όπου η απόγνωση και η σιωπηλά αγωνιώδης έκκληση της για βοήθεια συναντούν το κενό, την έλλειψη απόκρισης ακολουθεί η αλλόκοτη σκηνή στον υπόγειο σιδηρόδρομο (Δεν ξέρω αν αναφέρεσαι σε αυτήν ως παράδοξη γέννα) όπου όπως λέει η ίδια αναφερόμενη ξανά στις δύο αδελφές απέβαλε την πίστη από μέσα της κι έτσι η τύχη έμεινε μόνη.. στο εξής έπρεπε να φροντίσει την πίστη της για να την προστατεύσει καθώς ήταν πια τόσο ευάλωτη σαν νεογέννητο παιδί. Ουσιαστικά αυτό που προστατεύει και έπειτα από κάποιο σημείο έχει και την βοήθεια του Μαρκ - το προφυλάσσουν πλέον μαζί - είναι η εμμονή του ενός για τον άλλο, η εμμονή στη σχέση τους η οποία τους καταστρέφει, ενώ στην προσπάθεια τους αυτή αφανίζουν και όσους αποτελούν εμπόδιο: τον Χάινριχ, την Μάρτζι, τους δύο ιδιωτικούς αστυνομικούς...

Το εξάμβλωμα το οποίο έτρεφε τόσο καιρό ήταν τα αντικρουόμενα συναισθήματα της για τον Μαρκ, ήταν το μίσος που συγκρουόταν με την αγάπη, όσα ήθελε από εκείνον και δεν είχε, όσα ήθελε να είναι και είχαν διαψευστεί. Στο τέλος, όταν έχει πλέον ολοκληρωθεί η μεταμόρφωση του πλάσματος, καταλήγει να πάρει τη μορφή του συζύγου - με μία σημαντική διαφορά, όπως και η «σωσίας» της Άννας, έτσι και ο «σωσίας» του Μαρκ έχει πράσινα μάτια, σε αντίθεση προς τα πρωτότυπα που έχουν μάτια χρώματος μπλε. Αυτό θα μπορούσε να είναι έμμεση αναφορά στη φράση «Green with envy» εφόσον τα πρωτότυπα αντικαθίστανται τελικά από τα φθονερά αντίγραφα και η καλοσύνη δεν είναι παρά μια μορφή αντανάκλασης πάνω στο κακό.

Ελπίζω να βγαίνει έστω ελάχιστο νόημα από τα παραπάνω..

[Φαροφύλακας]

Χήθκλιφ, νομίζω πως ήσουν πολύ διεισδυτική κι έδωσες μια πολύ εύστοχη κι ενδιαφέρουσα ανάλυση, που τουλάχιστον εμένα μου δίνει μια πολύ καλύτερη οπτική στην ιστορία. Βγαίνει πολύ νόημα (κι όχι ελάχιστο) όπως τα παρουσιάζεις, τόσο που αληθινά, δεν έχω να προσθέσω κάτι.


Νομίζω πως η ερμηνεία σου αξίζει να διαβαστεί από όποιον έχει δει την ταινία.

[Χήθκλιφ]

Σε ευχαριστώ πολύ Φαροφύλακα, τα λόγια σου αποτελούν μεγάλη τιμή.

[Φαροφύλακας]

Εντωμεταξύ, όταν έφτιαχνα την παρουσίαση, θέλησα να δω εάν υπάρχει κάποια συνέντευξη του σκηνοθέτη, συγκεκριμένα γι' αυτήν την ταινία. Θα με ενδιέφερε πολύ να ακούσω τί έχει να πει ο ίδιος γι' αυτήν την ταινία. Δυστυχώς, δεν εντόπισα κάτι στον Ιστό πέρα από αυτήν εδώ την συνέντευξή του στο YouTube, η οποία είναι δυστυχώς στα Γαλλικά, μια γλώσσα που δεν γνωρίζω. Συνέντευξη που κρατάει, μάλιστα, πάνω από μισή ώρα κι είναι σίγουρα πολύ περιεκτική.

[Μυρμηγκοφάγος]

Χήθκλιφ,
πολύ ενδιαφέρουσα η παρουσίαση σου, αλλά δε μπορώ να μη ρωτήσω, όπως και τον Φαροφύλακα, ή όποιον άλλον επιθυμεί να επέμβει, αν όλα αυτά τα συμπεράσματα τα βγάζετε κατά τη θέαση, ή εκ των υστέρων. Και το ρωτάω γιατί προσωπικά αφήνω τον εαυτό μου σε μια - θα την χαρακτήριζα - πρωτόγονη κατάσταση για να βιώσει μια ταινία και παρατηρώ ότι όταν αρχίζω να εκλογικεύω υπέρ το δέον την χάνω. Βάζω τον εαυτό μου σε μια εγρήγορση και είναι σα να κολυμπάω αντίθετα στο ρεύμα. Και αυτό παρότι γνωρίζω, ότι ότι πιάσω, πρέπει να το κάνω κατά τη διάρκεια της ταινίας, μιας και η εκ των υστέρων ερμηνεία δεν μπορεί να μου αλλάξει την εμπειρία και κατά συνέπεια και την άποψη μου για αυτήν.

Συμπεριφέρομαι όπως σχεδόν συμπεριφέρομαι στη μουσική και όπως δε θα μπορούσα ποτέ να γράψω μια κριτική για ένα τραγούδι, έτσι και εδώ με δυσκολεύει αφάνταστα, μιας και στην ουσία παλεύω να μεταφέρω στο κείμενο τα συναισθήματα μου και όχι την ίδια την ταινία, κάτι που απ' ότι βλέπω εσείς δεν έχετε καμία δυσκολία να επιτύχετε.

[Φαροφύλακας]

Φίλε Μυρμηγκοφάγε, όπως συντονιστήκαμε μεταξύ μας με την Χήθκλιφ, πιο πάνω, η τέχνη είναι κυρίως εμπειρία. Ομοίως, ποτέ δεν ψάχνω κι εγώ να βρω ιδιαίτερα νοήματα κατά την θέαση μιας ταινίας, εκτός εάν αυτά είναι προφανή. Από εκεί και πέρα, και κάπως σπάνια, σκηνές και εικόνες από κάποιες λίγες ταινίες επιστρέφουν στο μυαλό μου, μετά την θέαση, και με βάζουν σε μια διαδικασία να τις σκέφτομαι. Εάν τώρα μπορώ να βρω κάποιον άνθρωπο που είδε την ίδια ταινία, ενδεχομένως που την έζησε σαν ιδιαίτερη εμπειρία, και να μοιραστώ σκέψεις, αυτό όχι μόνο δεν μου χαλάει την εμπειρία αλλά μου την εμπλουτίζει· κατά κάποιον τρόπο την παρατείνει.

Δίχως να πιστεύω στην αναγκαιότητα ανάλυση της τέχνης δεν έχω και κανα ταμπού να μην θελήσω να βρω μια δυο ερμηνείες, όταν κάτι καταφέρει να μου εξάψει την περιέργεια και να μου γεννήσει απορίες.

[Μυρμηγκοφάγος]

Σε αυτή τη περιγραφή εμπίπτω και ΄γω Φαροφύλακα, με την ειδοποιό διαφορά όμως ότι μια ταινία που την έχω ζήσει ώς ιδιαίτερη εμπειρία αδυνατω να εξηγήσω τι είδα, όχι μόνο στους άλλους, αλλά ακόμη και στον ίδιο μου τον εαυτό. Και αυτό είναι που με παραξενεύει. Όταν βλέπω τον Χήθκλιφ να αντιλαμβάνεται τόσες λεπτομέρειες και να συγκρατεί τόσες πληροφορίες αναρωτιέμαι πως το επιτυγχάνει. Από τα λεγόμενά σας καταλήγω στο συμπέρασμα ότι συνήθως τα βάζετε όλα σε μια τάξη εκ των υστέρων. Και αν αυτή η υπόθεση είναι σωστή, ποιά μεθοδολογία χρησιμοποιείτε; αφιερώνετε κάποιο χρόνο για να τη σκεφτείτε; την ξαναβλέπετε; διαβάζετε κριτικές, συνεντεύξεις κτλ; κάνετε έναν συγκεκριμένο συνδυασμό των παραπάνω, ή απλά ότι λάχει;

Το ρωτάω γιατί εκτός από το να τη σκεφτώ εκ των υστέρων, που πρακτικά δε σκεφτομαι την ταινία, αλλά κυρίως τις σκέψεις και τα συναισθήματα που απέκτησα, όχι μόνο δε κάνω τίποτα άλλο, αλλά κάνω τα πάντα για να τα αποφύγω. Και αυτό γιατί για κάθε επεξήγηση που μπορεί να βρω, ακόμη και αν υπέθετα ότι όλες με ικανοποιούσαν, καταλήγω να θυσιάζω την πραγματικότητα κάθε ταινίας, την οποία παλεύω με νύχια και με δόντια να αποδεχτώ κατά την διάρκεια της