Mulholland Dr. (Οδός Μαλχόλαντ) (2001) + Ερμηνεία

[Χρηστος Αλεξανδριδης]

Κι εγώ πιστεύω, Νικόλα, ότι ο Λιντς πετάει και μια μπηχτή στη βιομηχανία του θεάματος.

Πάντως, είναι απ'τις ελάχιστες ταινίες που μου άρεσαν πολύ περισσότερο την δεύτερη φορά που τις είδα. Πιστεύω πως την τρίτη φορά κι αφού πλέον έχω μελετήσει την ερμηνεία του Φάρου, θα πάθω πλάκα.

Άσχετο, αυτά τα γεροντάκια μ'έχουν πονοκεφαλιάσει. Όταν η Νταϊάν τα πήγε καλά, ήταν δίπλα της και χαιρόντουσαν μαζί της. Κι όταν τα πήγε άσχημα, την έσπρωξαν στην αυτοκτονία.

Γιατί όμως διάλεξε ο Λιντς δύο γεροντάκια για τις δύο αυτές παρουσίες;

[Χήθκλιφ]

Ας μιλήσω με την σειρά μου για το το πως αντιλήφθηκα εγώ την ταινία, αν και λίγο πολύ είναι εμφανές στην παρουσίαση και στα σημεία που επέλεξα να εστιάσω. Για εμένα πέρα από σχέση των δύο πρωταγωνιστριών, την μονόπλευρη αγάπη, τα συντετριμμένα όνειρα και την προδοσία ένα σημαντικό κομμάτι της ταινίας αποτελεί μία αντίστιξη ανάμεσα στο παλιό και το νέο, έναν αισιόδοξο - καθαρό κόσμο και το διεφθαρμένο - σκοτεινό αντικαθρέφτισμα του.

Από την αρχή με προβλημάτισαν οι αναφορές στην δεκαετία του '50 και ήμουν σίγουρη πως δεν εντάχθηκαν τυχαία στην ταινία. Ένα σημείο όπου διαφαίνεται, κατά την γνώμη μου, αυτή η αντιπαραβολή είναι η πρόβα. Στην πρώτη έχουμε έναν σκηνοθέτη παλαιάς κοπής, που είχε βιώσει το Χόλιγουντ στις παλαιότερες, ένδοξες στιγμές του, τότε που όλα ήταν διάφανα, οι σχέσεις θερμές και προσωπικές ενώ πρωτοστατούσε το ταλέντο. Από την άλλη πλευρά έχουμε το σημερινό κόσμο του θεάματος, όπου ο σκηνοθέτης δεν είναι παρά ένα πιόνι σε ένα παιχνίδι του οποίου οι κανόνες δεν είναι γνωστοί εκ των προτέρων αλλά δημιουργούνται στην πορεία (όταν για παράδειγμα το ανώτερο πιόνι ρωτάει τον επικεφαλής της πλεκτάνης εάν επιθυμεί να τα σταματήσουν όλα, στην αρχή μοιάζει να μην πιστεύει πως η απάντηση μπορεί να είναι θετική, όταν όμως το συνειδητοποιεί καταπνίγει αμέσως τις όποιες αμφιβολίες του και ακολουθεί πιστά ό,τι του υποδεικνύεται).

Σχετικά με τους δύο ηλικιωμένους, θα συμφωνήσω έως έναν βαθμό με τον Δε Κιντ, καθώς κι εγώ τους αντιλήφθηκα κάπως έτσι, είτε ως κριτές στον διαγωνισμό είτε ως τους πραγματικούς παππούδες της Νταιάν και με τον Φαροφύλακα όσον αφορά στις ενοχές. Πιο συγκεκριμένα, έχω δύο σχεδόν αντικρουόμενες ερμηνείες. Αφ' ενός (είτε ήταν κριτές, είτε παππούδες) πιστεύω πως θυμίζουν στην Νταιάν την εποχή της δικής της αθωότητας, τότε που ήταν ακόμη ένα δροσερό, ενθουσιώδες κορίτσι, πριν την απομυζήσει και αποστεγνώσει πλήρως η τριβή της με τον μηχανισμό του Χόλιγουντ. Είναι φανερό πως νιώθει τύψεις για την πράξη της, όχι μόνο γιατί εξακολουθεί να είναι ερωτευμένη με την Καμίλα, αλλά και επειδή προβαίνοντας σε αυτή, εκτός από την ερωμένη της, σκότωσε οριστικά και εκείνο το κομμάτι του εαυτού της που ήταν αγνό, γεμάτο όνειρα. Έχασε για πάντα την αθωότητα της και πρόδωσε τόσο τον εαυτό της, όσο και τους ανθρώπους που πίστευαν σε αυτή και τώρα η ανάμνηση τους έρχεται να τη στοιχειώσει.

Αφ' ετέρου, μία διαφορετική εξήγηση για την περίπτωση που οι ηλικιωμένοι ήταν οι παππούδες της, είναι πως στην πραγματικότητα εκείνοι ποτέ δεν υπήρξαν όσο υποστηρικτικοί είχε ανάγκη η Νταϊάν να είναι. Δεν στέκονταν δίπλα της δεν χαίρονταν με τη χαρά της, δεν πίστευαν στις δυνατότητες της. Ίσως είχαν υπερβολικές απαιτήσεις από την ίδια και την έκαναν να νιώθει ανάξια και πηγή απογοήτευσης - ντροπής. Έτσι και τώρα αποδεικνύεται πως είχαν δίκιο που δεν πίστευαν σε εκείνη, καθώς για άλλη μια φορά τους απογοήτευσε και απέτυχε επιβεβαιώνοντας τις ζοφερές προβλέψεις τους για την καριέρα της τις οποίες η ίδια λαχταρούσε να διαψεύσει. Γι' αυτό και στο όνειρο τους μετατρέπει σε αυτό που ήλπιζε να είναι, όμως κάτι από την σκοτεινή αλήθεια κατορθώνει να παρεισφρήσει και μολονότι φαινομενικά ενθαρρυντικοί και φιλικοί παρουσιάζονται στο ταξί χαιρέκακοι και δυσοίωνοι.

Μερικά άλλα σημεία που με προβλημάτισαν είναι τα παράταιρα μάτια του εκτελεστή Τζο στο όνειρο. Εκεί βλέπουμε τον Τζο με ένα καφέ και ένα γαλάζιο μάτι



ενώ στην σκηνή της πληρωμής στην καφετέρια (πραγματικότητα) τον βλέπουμε με δυο γαλάζια μάτια.



Σκέφτηκα πολύ πάνω σε αυτή τη λεπτομέρεια που με γοήτευσε ιδιαίτερα, αλλά δεν κατέληξα σε κάποια πειστική ερμηνεία. Ίσως να κωδικοποιεί την δολιότητα και την διπροσωπία, πως αυτό που φαίνεται δεν είναι όλη η αλήθεια... ό,τι δηλαδή προσπαθεί να απωθήσει στο όνειρό της η Νταϊάν. Ίσως είναι ένα σημάδι πως η φόνος της μίας (Καμίλα - καφέ μάτι) θα επιφέρει ταυτόχρονα και το τέλος για την άλλη (Νταϊάν - γαλάζιο μάτι). Θα με ενδιέφερε πολύ να ακούσω και τις δικές σας απόψεις πάνω σε αυτό.

Τέλος για εμένα η πραγματικότητα του τέλους δεν είναι ξεκάθαρα η πραγματικότητα, αλλά διηθημένη μέσα από τα μάτια της Νταϊάν και γι' αυτό διογκωμένη με μία δόση παράνοιας (η οποία παράνοια εκδηλώθηκε και στο όνειρο εξυφαίνοντας την πλεκτάνη). Μία πληγωμένη - προδομένη ερωμένη δεν μπορεί να δει παρά μόνο την προδοσία σε βάρος της, αλλά εμείς έχουμε μόνο την δική της οπτική, οι υπόλοιποι (Καμίλα, Άνταμ κ.α.) δεν είναι ποτέ αυθύπαρκτοι, υπάρχουν μόνο μέσα στην δική της πρόσληψη της πραγματικότητας.

Όσο αφορά τον καουμπόυ εγώ θεώρησα πως ο Ληντς χρησιμοποιεί αυτόν τον χαρακτήρα με το γελοίο ντύσιμο και την αστεία ομιλία (που παραπέμπει σε μαφίοζο του '40) για να θυμίσει στον θεατή τις πρώτες εποχές του Χόλυγουντ όπου τα νήματα τα κινούσαν κάποιοι άσχετοι με τον κινηματογράφο, που απλά εκείνη την εποχή είχαν απλά δύναμη στα χέρια.
Δεν ξέρω βέβαια γιατί τον να τον δει 2 φορές ο σκηνοθέτης ακούστηκε σαν τόσο σοβαρή απειλή, που τον αναγκάζει εν συνεχεία να δώσει τον ρόλο στην Καμίλλα του ονείρου????

Να πω ότι το παραπάνω σχόλιο μου άρεσε πολύ και το βρήκα εξαιρετικά εύστοχο Δε Κιντ!! Επίσης την ίδια απορία έχω κι εγώ για την τόσο τρομακτική προοπτική να τον ξανά δει δύο φορές.

[Φαροφύλακας]

Η συζήτηση έχει το ενδιαφέρον της.

η δεκαετία του '50
Ο Λιντς έχει εκφράσει την αγάπη του για την δεκαετία του '50. Φέρεται να έχει πει το ακόλουθο (αν και δεν κατάφερα να εντοπίσω την πρωτότυπη πηγή.) :

"It was a fantastic decade in a lot of ways. […] The future was bright. Little did we know we were laying the groundwork for a disastrous future. All the problems were there, but it was somehow glossed over. And the gloss broke, or rotted, and it all came oozing out…"

Νομίζω πως οι περισσότεροι νιώθουμε μια μαγεία για την δεκαετία που, παιδιά κι έφηβοι, αρχίσαμε να πρωτογευόμαστε τον κόσμο και κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στον Λιντς με την δεκαετία του '50 κι ίσως αυτό κωδικοποιείται στην συγκεκριμένη επιλογή σε αυτήν την ταινία: η Μπέτη ξεκινάει με αυτόν τον αέρα της δεκαετίας του '50 όπου "το μέλλον φάνταζε λαμπρό" όμως στο τέλος όλα "τα προβλήματα ξεχύθηκαν", και το μέλλον αποδείχτηκε "καταστροφικό".

οι ηλικιωμένοι
Σχετικά με τους ηλικιωμένους, λοιπόν, εδώ φαίνεται το πρόβλημα της ψυχαναλυτικής ερμηνείας όταν δεν μπορεί να προσδιοριστεί το ονειρικό υλικό. Τα γεροντάκια δεν τα βλέπουμε έξω από το όνειρο ώστε να μάθουμε, να δούμε ποιοι ήταν, ώστε να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε την προβολή τους μέσ' στ' όνειρο.

Το καλό είναι πως έχουμε μια μικρή βοήθεια κι αυτό είναι το αρχικό σενάριο το οποίο έχει αποκλίσεις από την ταινία.

Εκεί, στην πρώτη συνάντηση με την Κόκω έχουμε την εξής στιχομυθία, μέσα στον υπόλοιπο διάλογο (το παραθέτω στα Αγγλικά γιατί πια κάθε λέξη μπορεί να έχει το ενδιαφέρον της).

COCO: I guess it was your grandfather, was it … he called me to check in, said you were on your way and for you to call when you get in. Nice man… farmer I hear.
BETTY: Yes, he is. He raises corn.
COCO: Damn lot of corn raised in Hollywood these days too.
BETTY: Well, I …
COCO: You don't have to tell me. It's written all over that pretty face of yours.. You came here to be an actress. I just hope you'll remember there's never been a great poem called "tits and ass."

Και μετά την συνάντηση της Μπέτης με την Ρίτα, πριν μιλήσει στο τηλέφωνο με την θεία Ρουθ, στο σενάριο έχει άλλο ένα τηλέφωνο με τον παππού της.
BETTY: No Grandpa, you wouldn't believe it. It's more beautiful than I ever dreamed … no she left me a lot of food. The refrigerator's full … Aunt Ruthie said she'd call me when she got settled… it was real smooth. I sat next to a lady who gave up her first class seat to a boy with a broken leg. She was so nice to me. She invited me to her house sometime. It's in Bel Air which is a place where people have a lot of money… I will. Everybody's telling me to be careful, but I sure love it here Grandpa. Thank you for helping me get here … yeah, it's long distance. I love you. Say hello to Grams. Give her a big kiss for me. Okay, I love you Grandpa … bye.

Εδώ, λοιπόν, βλέπουμε έναν παππού ο οποίος θα μπορούσε να ταυτίζεται με τον ηλικιωμένο στο αεροπλάνο. Το υπεραστικό (long distance) τηλεφώνημα μου κάνει ένα κλικ για… τηλεφώνημα με το υπερπέραν, πως δηλ. ο παππούς είναι νεκρός. Σε οποιαδήποτε περίπτωση το "Σ' ευχαριστώ που με βοήθησες να έρθω εδώ" ταιριάζει με την παρουσία των ηλικιωμένων στο αρχικό καρέ με την επιτυχία στον χορό, αφού εκείνη η εμπειρία την ώθησε να θέλει να γίνει ηθοποιός, και άρα να καταφθάσει, μια μέρα, στο Χόλιγουντ.

Από όλο το απόσπασμα, που παραθέτω, σαν πιο παράξενη μου χτυπάει η ακόλουθη στιχομυθία:
COCO: […]Nice man… farmer I hear.
BETTY: Yes, he is. He raises corn.
COCO: Damn lot of corn raised in Hollywood these days too.

Με δυσκολία μπορώ να φανταστώ το Χόλιγουντ σαν γεωργική περιοχή όπου καλλιεργούν καλαμπόκι. Έψαξα να βρω μήπως υπάρχει αγγλική έκφραση "raise corn" η οποία να σημαίνει κάτι άλλο, αλλά δεν βρήκα. Οπότε ο επόμενος συνειρμός μου ήταν πως το corn ακούγεται σαν porn κι αυτό κάπως κολλάει και με την επόμενη ατάκα: "Ελπίζω μονάχα πως θα θυμάσαι ότι ποτέ δεν γράφτηκε κανένα σπουδαίο ποίημα που να λέγεται "βυζιά και κώλος'", το οποίο είναι λίγο παράξενο. Τί να εννοεί αυτή η τελευταία ατάκα; Να υποννοεί κάτι για γύμνια σε ταινίες ή ακόμα και συμμετοχή σε πορνό;


τα δίχρωμα μάτια
Μου πέρασε απαρατήρητο και τώρα που το βλέπω, με την υπόδειξή σου, Χήθκλιφ, πιστεύω πως αδιαμφισβήτητα έχει μια κάποια σημασία. Όμως το ποια, εκ πρώτης, δεν μοιάζει προφανές.

[Φαροφύλακας]

Μερικά άλλα σημεία που με προβλημάτισαν είναι τα παράταιρα μάτια του εκτελεστή Τζο στο όνειρο. Εκεί βλέπουμε τον Τζο με ένα καφέ και ένα γαλάζιο μάτι

Θυμάμαι το όνειρο μιας φίλης όπου μέσα σε όλα παρουσιαζόταν μια κοπέλα με πολύ παράξενα μαλλιά. Μετά από ανάλυση φάνηκε, από άλλες ενδείξεις, πως στο πρόσωπο αυτό κωδικοποιούταν μια φίλη της, η οποία έπασχε από καρκίνο. Έτσι κατέληγες στην αναπόφευκτη παραδοχή πως τα παράξενα μαλλιά ήταν, στην ουσία, μια αναφορά στην έλλειψη μαλλιών από τις χημειοθεραπείες. Το όνειρο δηλ. έλεγε: "Δες, έχει παράξενα μαλλιά σαν να φοράει περούκα. Φοράει περούκα όποιος δεν έχει μαλλιά. Σε αυτό το πρόσωπο έχω κρυμμένη την φίλη σου."

Στο όνειρο κάτι έντονο και ιδιαίτερο μπορεί να υπάρχει σαν ένδειξη πως κάτι κρύβεται, κάτι κωδικοποιείται εκεί.

Όσον αφορά την διχρωμία στα μάτια του δολοφόνου σκέφτομαι, λοιπόν, πως υπάρχει απλά για να τονιστεί το μπλε, το οποίο συμβολίζει τον θάνατο σε αυτήν την ταινία. Αν είχε δυο μπλε μάτια αυτό θα περνούσε απαρατήρητο ενώ τώρα υπάρχει αυτό το "μαρκάρισμα". Εδώ, λοιπόν, το όνειρο μαρκάρει τον δολοφόνο με το χρώμα του θανάτου.

[Χήθκλιφ]

Πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία Φαροφύλακα! Σε ευχαριστώ πολύ που μου έδωσες μια διαφορετική οπτική για ένα σημείο της ταινίας που μάλλον μόνο εμένα είχε προβληματίσει και γοητεύσει (αφού όσο κι αν έψαξα δεν βρήκα κάποια σχετική αναφορά ούτε στην imdb).

(Το μπλε ως σύμβολο του θανάτου... το είχα ξεχάσει. Μου αρέσει αυτό, μου αρέσει πολύ.)

[Στιλλ Ιλλ]

Πολυ χοντρικα μπορεσα να ερμηνευσω ως ενα βαθμο την ταινια αλλα πραγματικα η αναλυση σου ειναι οτι καλυτερο και εμπεριστατωμενο εχω διαβασει για αναλυση ταινιας !!! Ειμαι κατενθουσιασμενη που την ειδα επιτελους την ταινια και θα ακουλουθησουν κι αλλες του Lynch.

[Φαροφύλακας]

Χαίρομαι που βρήκες κάτι χρήσιμο σε αυτήν.

Σε άλλον χρόνο μπορείς να ξαναδείς την ταινία έχοντας φρέσκια την ανάλυση εδώ και νομίζω πως η θέαση θα γίνει μια διαφορετική όμως εξίσου όμορφη εμπειρία.

Κάνε το διάλειμμα σου από Λιντς κι εφόσον σου άρεσε η "Οδός Μαλχόλαντ" μια ιδέα θα ήταν να προχωρήσεις έπειτα και στο ακόμα πιο χαωτικό "Inland Empire".

[Στιλλ Ιλλ]

Θα τις δω ολες τις ταινιες του Lynch οπως και το twin peaks.Με κερδισε και με μαγνητισε τοσο το Mulholland Drive ωστε μπορω χωρις καμια επιφυλαξη να τον βαλω στους αγαπημενους μου σκηνοθετες

[Στιλλ Ιλλ]

Εχοντας λιωσει αυτο εδω το κομματακι αναρωτιομουν αν εχει κι αυτο τη σημασια του.Μια πρωτη σκεψη τωρα που ξαναβλεπα την σκηνη ειναι οτι κατα πασα πιθανοτητα η Καμιλα εκδηλωνει την αγαπη της για τον σκηνοθετη
μεσω αυτου του εξομολογητικου και εντονου τραγουδιου(το οποιο μας οδηγει στην φαση οπου ετοιμαζονται να ανακοινωσουν στην πραγματικοτητα τον επικειμενο γαμο τους).Συνεπω ενσωματωνει αυτο το δυσαρεστο νεο προσπαθωντας να μετριασει την σημασια του καθως ο σκηνοθετης δεν επιθυμει πραγματικα την Καμιλα στην ταινια του αλλα κατοπιν πιεσεως υποχωρει.Αν σκεφτουμε και τις εντονες ματιες που ανταλασσει με την Μπεττυ με το που μπαινει στο πλατο ολο αυτο μου φαινεται πως στεκει.Περα απο το οτι φαινεται να απολαμβανει ολα αυτα τα οποια ζει η Καμιλα στην πραγματικοτητα συναμα μειωνει και το ειδυλλιο τους(σκηνοθετη και Καμιλα) ως ευτελες και υποκινουμενο απο συμφεροντα.

[Φαροφύλακας]

Μια πρωτη σκεψη τωρα που ξαναβλεπα την σκηνη ειναι οτι κατα πασα πιθανοτητα η Καμιλα εκδηλωνει την αγαπη της για τον σκηνοθετη

Μην ξεχνάμε πως το όνειρο είναι της Μπέτης κι όχι της Καμίλας. Νομίζω πως σε αυτήν την σκηνή το σημείο που έχει "την σημασία του" είναι η ματιά που ανταλλάσσει με την Μπέτη, στην οποία πραγματώνεται η επιθυμία της Μπέτης να πρόσεχε αυτήν ο σκηνοθέτης και να ένιωθε έλξη για αυτήν.

Τελικώς διαλέγει να φύγει κωδικοποιώντας έτσι το ότι εάν δεν συμμετείχε τελικά στην ταινία ήταν από δική της επιλογή κι όχι γιατί δεν ήταν αρκετή για τον σκηνοθέτη.

Διάβασα τους στίχους, μετά την υπόδειξή σου, και εκ πρώτης δεν νομίζω πως ξεχωρίζω κάποια ιδιαίτερη σημασία σε αυτούς.

Καλωσόρισες στο τριπάκι, Στιλλ Ιλλ.