Tras El Cristal (Το Γυάλινο Κλουβί) (In A Glass Cage) (1987)

[Χήθκλιφ]

Τίτλος: Tras el cristal
Διεθνής Τίτλος: In a glass cage
Ελληνικός τίτλος: Το γυάλινο κλουβί
Έτος παραγωγής: 1987
Σκηνοθέτης: Agustí Villaronga
Σενάριο: Agustí Villaronga
Πρωτότυπη μουσική: Javier Navarrete
Ηθοποιοί: Günter Meisner, David Sust, Gisèle Echevarría, Marisa Paredes
Διάρκεια: 110'


Υπόθεση
Έχοντας καταφύγει κάπου στην ισπανική εξοχή, ο Κλάους, πρώην γιατρός των Ναζί, ζει πλέον στο επιμελώς απομονωμένο φρούριο του, μαζί με τη σύζυγο του Γκριζέλντα και την κόρη τους Ρένα. Έπειτα από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας, βρίσκεται μόνιμα καθηλωμένος και πλήρως εξαρτημένος για την επιβίωση του από έναν πνεύμονα σιδήρου, καθώς και από την αδιάλειπτη φροντίδα της Γκριζέλντα, η οποία ασφυκτιά εξ΄αιτίας της συρρικνωμένης προσωπικής ζωής της.

Μέχρις ότου μια μέρα, καταφθάνει απρόσμενα ο μυστηριώδης νεαρός Άντζελο, εκδηλώνοντας ένα «ειδικό ενδιαφέρον» για τον παράλυτο Κλάους που, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της συζύγου του, επιθυμεί να προσλάβει τον άγνωστο νέο ως νοσοκόμο του. Όμως ενώ τα γριφώδη κίνητρα του Άντζελο αρχίζουν να διαφαίνονται αποκαλύπτοντας σταδιακά την τρομαχτική αλήθεια, ένα παράξενο «δέσιμο» δημιουργείται ανάμεσα σε εκείνον και την μικρή Ρένα.



Άποψη
Απευθυνόμενη εξ' αρχής σε περιορισμένο κοινό λόγω της θεματολογίας της αλλά και του τρόπου που διαχειρίζεται το υλικό της, αυτή η βάναυσης ομορφιάς δημιουργία, έχει δυστυχώς βυθιστεί σε αφάνεια, κάτι που διόλου δεν ανταποκρίνεται στην καλλιτεχνική αξία της. Ο σκηνοθέτης - σεναριογράφος αντλώντας έμπνευση από μία μελέτη του Ζορζ Μπατάιγ πάνω στον Ζιλ ντε Ρε, τον αφοσιωμένο στρατηγό της Ζαν Ντ΄Αρκ και μετέπειτα διαβόητο βιαστή και δολοφόνο πλήθους παιδιών, δημιουργεί ένα ατρόμητο και γι' αυτό αποτρόπαιο αριστούργημα.

Η ταινία καταπιάνεται με ζητήματα παιδοφιλίας, εξουσίας και σαδισμού, ωστόσο στο «Γυάλινο κλουβί» η δύναμη αναδύεται από όσα υπαινίσσονται ή αφήνονται να εννοηθούν και μολονότι η στυγνή βία δεν λείπει, λειτουργεί με έναν υπόγειο τρόπο, ζώνοντας τον θεατή με υφέρπουσα φρίκη καθώς τον οδηγεί στα πιο αβυσσαλέα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής, εκεί όπου γεννιούνται οι μύχιοι φόβοι και κατοικούν τα τέρατα. Θεματικά, φέρει κάποιες ομοιότητες με την ταινία «apt pupil» (μαθήματα φόβου - βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Στίβεν Κινγκ), οι οποίες ωστόσο εξαντλούνται σε πολύ επιφανειακό επίπεδο.



Η ωμότητα εναλλάσσεται εντυπωσιακά με ονειρικούς συμβολισμούς όπως το «πέρασμα» του προσώπου με την παλάμη που σβήνει ταυτότητες και φορά στους ήρωες νέες μάσκες. Η ζοφερή, απειλητική της ατμόσφαιρα και η ενοχλητική φύση της ταινίας, γίνεται αισθητή ήδη από τα πρώτα αποκαλυπτικά πλάνα, τα οποία είναι ενδεικτικά όσων θα ακολουθήσουν. Η αριστοτεχνική σκηνοθεσία και η κομβική χρήση του χρώματος δημιουργούν ένα νεφελώδες, εφιαλτικό σκηνικό που υπηρετείται άψογα από την υποβλητική μουσική. Το συνολικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να ιδωθεί ως ένα κομψό υπόδειγμα της τέχνης του σοκ, είναι όμως τόσο περισσότερα, που κάτι τέτοιο θα ήταν ανώφελη σπατάλη.

Ένα διαβρωτικό ψυχολογικό θρίλερ, μία κατάδυση στις ανεπούλωτες πυορροούσες πληγές της κλεμμένης παιδικής αθωότητας και καταγραφή του αναπόδραστου κύκλου της σεξουαλικής κακοποίησης. Η φαντασιακή, αφηρημένη μορφή της τελικής σεκάνς ενισχύει την κορύφωση στο αμφιλεγόμενο αλλά ανατριχιαστικό, πανίσχυρο φινάλε. Επιστέγασμα των παραπάνω οι θαρραλέες, στιβαρές ερμηνείες, όλων των ηθοποιών.



Μία ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, είναι πως ο πρωταγωνιστής Γκούντερ Μέισνερ είχε αρχικά απορρίψει τον ρόλο, νιώθοντας τρόμο μπροστά στο σενάριο κι όμως λίγες εβδομάδες αργότερα, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Βιλαρόνγκα, ο Μέισνερ τηλεφώνησε για να δεχτεί τελικά το κομμάτι που του αντιστοιχούσε ομολογώντας πως ήταν αδύνατο να το βγάλει από τον νου του.

Σημαντική είναι η διαβεβαίωση του σκηνοθέτη για διαρκή ύπαρξη παιδοψυχολόγου καθ΄όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων καθώς επίσης η κατηγορηματική του δήλωση πως όλες οι ενδεχομένως τραυματικές για τον παιδικό ψυχισμό σκηνές, γυρίστηκαν σε μορφή παιχνιδιού ώστε να μην γίνει αντιληπτό το περιεχόμενο τους, από τις οποίες έπειτα έγινε επιλογή, απομόνωση και συρραφή για να επιτευχθεί το τελικό αποτέλεσμα.

Εν κατακλείδι, μία αυθεντικά μοναδική, αλλά δύσκολη και αδυσώπητη ταινία που αναπόφευκτα ενοχλεί και σοκάρει. Όσοι όμως αντέχουν την εμπειρία μιας ψυχικά επώδυνης θέασης, αξίζει να την ανακαλύψουν.

Τρέιλερ

[Σινεφίλ]

Πολύ δύσκολο θέμα και σοκαριστικό. Δεν την έχω δει, μα με έβαλες σε σκέψεις να το κάνω. Για να δοκιμάσω τα όριά μου.

[Φαροφύλακας]

Από ό,τι βλέπω και καταλαβαίνω, η ταινία είναι πέρα από τα δικά μου όρια και θα την παρακάμψω. Η πρώτη εικόνα και μόνο, είναι αρκετή για να με αποτρέψει καθώς δεν αντέχω καθόλου την καταπίεση και την ρεαλιστική βία στις ταινίες.

[Ίζι]

Κάτι τέτοιες ταινίες μου προκαλούν μια αρρωστημένη περιέργεια. Μάλλον θα τη δω. Ωραία παρουσίαση Χήθκλιφ, καλώς σε βρήκαμε κι εδώ

[Χήθκλιφ]

-Σινεφίλ, η ταινία πράγματι θέτει σε δοκιμασία τα δεδομένα όρια του κάθε θεατή, διαθέτει όμως ψυχή, δεν είναι «εντομολογικού» τύπου καταγραφή βίας όπως για παράδειγμα η ταινία Σαλό. Πιστεύω πως αξίζει μια ευκαιρία.

Φαροφύλακα η πρώτη φωτογραφία είναι όντως πολύ εύγλωττη, αντιστοιχεί στην εναρκτήρια σκηνή της ταινίας, η οποία δεν αφήνει αμφιβολίες για την καθόλου ευχάριστη συνέχεια και μολονότι η βία είναι κυρίως υπαινικτική, έχει ορισμένες αφόρητα σκληρές σκηνές.

Ίζι σε ευχαριστώ για το καλωσόρισμα! Και σε μένα το ίδιο συμβαίνει, ωστόσο διαπίστωσα ότι, όπως έγραψα και παραπάνω, το να την δει κανείς αποκλειστικά ως ταινία σοκ αποτελεί έκπτωση τόσο για την ίδια, όσο και για τον θεατή. Προσωπικά με εντυπωσίασε τόσο, ώστε ένιωσα την ανάγκη να την παρουσιάσω με τον σεβασμό που πιστεύω πως της αρμόζει.

[Μυρμηγκοφάγος]

Με μια πρόταση θα την χαρακτήριζα ώς ορισμό της καλτ ταινίας. Ιδιαίτερη και με μια χροιά που μου θυμίζει b movie, όπως συνηθίζουν να μου βγάζουν κατά παράξενο τρόπο ένα πολύ μεγάλο ποσοστό Ισπανόφωνων ταινιών.

Ενώ ίσως μια λογική σύγκριση να ήταν με το Σάλο, περισσότερο μου θυμίζει το the Cremator, το οποίο κατάφερε να μου μεταδώσει, αλλά και να διατηρήσει την θεματολογική μακαβριότητα και σε συνδυασμό με μια προσεγμένη χρονικά κορύφωση μου έδωσε μια ξεχωριστή εμπειρία.

Εδώ αντιθέτως, ενώ η ταινία ξεκινάει ικανοποιητικά, εκεί πρακτικά που ήμουν έτοιμος να μπω στο κλίμα, έλαβα μια κορύφωση και ενώ από μόνο του αυτό δεν είναι αρνητικό, η αλλαγή ρυθμού ήταν. Ότι προσπάθεια έγινε μέχρι εκείνη τη στιγμή, ξαφνικά ήταν σα να πετάχτηκε στα σκουπίδια. Για την επόμενη ώρα έβλεπα άλλη ταινία χωρίς να έχω νιώσει ούτε φρίκη, ούτε αηδία, ούτε τρόμο, ούτε οποιοδήποτε άλλου είδους συναίσθημα για να μου κρατήσει το ενδιαφέρον ζωντανό. Και αν στο φινάλε υπήρξε μια προσπάθεια επιστροφής, χωρίς υπόβαθρο παρέμεινε απλά ένα ιδιαίτερο περιτύλιγμα.

Ως ταινία θα την χαρακτήριζα ικανοποιητική, χωρίς ουσιώδη λάθη, αλλά αυτο δεν με εμποδίζει να μη με ευχαριστεί ο τρόπος που τη χειρίστηκε ο σκηνοθέτης, ειδικά όταν λαμβάνω υπόψη με τι πραγματεύεται και τις άπλετες επιλογές που του έδινε το θέμα.

Προσωπική Βαθμολογία: Ικανοποιητική
Ιδιαιτερότητα: Υψηλή
Προτεινόμενη: Σε όλους τους ενήλικες

[Χήθκλιφ]

Μυρμηγκοφάγε, σε ευχαριστώ που αφιέρωσες χρόνο για να γράψεις μία αναλυτική και τεκμηριωμένη άποψη, το εκτιμώ πολύ. Χαίρομαι που την έκρινες ως ικανοποιητική και όχι εντελώς αδιάφορη, καθότι είσαι αυστηρός κριτής και δύσκολα ικανοποιείσαι έστω, από μία ταινία, γι' αυτό ο χαρακτηρισμός σου έχει βαρύτητα.

Πολλές συγκρίσεις έχουν γίνει με την δημιουργία του Παζολίνι, προσωπικά δεν βλέπω ουσιαστικές ομοιότητες ανάμεσα τους. Περισσότερο θα τη συσχέτιζα όπως γράφω παραπάνω με την «Apt Pupil \ Μαθήματα φόβου» αλλά και αυτός ο παραλληλισμός μοιάζει με αναταραχή της επιφάνειας ενώ τα βάθη της ταινίας παραμένουν σκοτεινά και ανεξερεύνητα.

Η «Spalovac Mrtvοl \ The Cremator» μου άρεσει πολύ, αλλά τη βλέπω περισσότερο ως παρανοϊκή μαύρη κωμωδία με βιτριολικό χιούμορ μου θυμίζει δε, την ταινία «Κουρδιστό Πορτοκάλι» κυρίως ως προς την προσωπικότητα των δύο πρωταγωνιστών.

Εμένα αντίθετα η «Tras El Cristal» με μαγνήτιζε και με υπνώτιζε βαθμηδόν όσο προχωρούσε, με αποκορύφωμα το φινάλε, για το οποίο και μόνο θα μπορούσα να τη Λατρέψω - δεν ήταν όμως μόνο αυτό. Ούτε με σόκαρε, ούτε με τρόμαξε και κάθε άλλο παρά με αηδίασε, ένιωθα απέραντο δέος ενώ, όταν τελείωσε ήμουν πλέον εξολοκλήρου μαγεμένη από αυτή. Ευτυχώς εξακολουθώ να είμαι, θα λυπόμουν πολύ αν ξεθώριαζε η έντονη εμπειρία που βίωσα μαζί της.

[Μυρμηγκοφάγος]

Το Cremator, χωρίς να διαφωνώ καθόλου με τη περιγραφή σου, το χρησιμοποίησα ως παράδειγμα ταινίας που μου δημιούργησε μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, κάτι που παραλίγο να καταφέρει και το Tras el Cristal, ασχέτως αν αυτή διοχετεύτηκε σε τελείως διαφορετική κατεύθυνση. Ίσως αν το θυμόμουν εγκαίρως, αλλά και καλύτερα, να ήταν ποιό συνεπής η σύγκριση με το Viva la muerte του Arrabal, τότε όμως δε θα μπορούσα να δείξω τι μου έλειψε.

Το δέος που αναφέρεις, αν και δε το ένιωσα, μου είναι εξαιρετικά εύκολο να κατανοήσω πως προήλθε από τη στιγμή που δεν αντιλήφθηκες αλλαγή πλεύσης στη μέση της ταινίας. Αυτός είναι και εξάλλου ο λόγος που τη προτείνω ανεπιφύλακτα. Πάντα κάποιες ταινίες μας αρέσουν και κάποιες δε μας αρέσουν, αλλά αν δε βλέπουμε τις ιδιαίτερες, τότε τι βλέπουμε; Και μπορεί να ικανοποιούμαι δύσκολα, άλλα θέλω να πιστεύω ότι δεν είμαι τελείως αναίσθητος

Το έχεις ξαναδεί όπως το Possession, ή σε αυτό έχεις κάποιες αμφιβολίες που σε συγκρατούν από μια δεύτερη θέαση;

[Χήθκλιφ]

Δεν έχω δει την «Viva La Muerte» αλλά θα το κάνω σύντομα (πρόσφατα πήρα και το ομότιτλο βιβλίο του, οπότε θα τα συνδυάσω)

Νομίζω (δίχως να είμαι βέβαιη) πως αντιλαμβάνομαι τι εννοείς όταν μιλάς για «αλλαγή πλεύσης» στην «Tras El Cristal», αρχικά φαινόταν να οδηγείται κάπου η η σχέση μεταξύ Άντζελο και Κλάους αλλά κατά τη γνώμη μου η ταινία γινόταν όλο και πιο ζοφερή - απρόβλεπτη όσο προχωρούσε, αφήνοντας πίσω της την όποια λογική.

Πρόσφατα συζητούσα με έναν φίλο (που γενικότερα του φορτώνω όποια ταινία τύχει να ξεχωρίσω για να μπορώ να την σχολιάσω με κάποιον - όμως ευτυχώς συνήθως είναι ευγνώμων) σχετικά με την «Spalovac Mrtvl» και την «Tras El Cristal» ενώ λοιπόν η πρώτη εντάχθηκε στις αγαπημένες του ταινίες, η δεύτερη δεν του άρεσε καθόλου (βέβαια στον συγκεκριμένο δεν άρεσε ούτε η «Santa Sangre»). Καθώς μου εξέθετε τους λόγους που δεν τον ικανοποίησε, συνειδητοποίησα ότι σε πολλές ταινίες, όπως και σε αυτή, μάλλον έχω την τάση να εστιάζω σε σημεία που ενώ οι περισσότεροι προσπερνούν, εγώ παθιάζομαι ακριβώς με εκείνα.

Αρχικά, το εύλογο σημείο. Προσωπικά έχω μία εμμονή με την έννοια της εκδίκησης και σχεδόν όποια ταινία καταπιάνεται με αυτή τη θεματολογία έχει αυτόματα αυξημένες πιθανότητες να με κερδίσει, συγκεκριμένα όμως εδώ με άγγιξε ο συναισθηματικά ασυνήθιστος τρόπος που παρουσιάζεται.

Η ανάγκη για εκδίκηση εμπεριέχει κάτι βαθιά φθοροποιό κυρίως για τον ίδιο τον «εκδικητή», δεν οδηγεί στη λύτρωση αλλά σε έναν ιδιαίτερα αλλόκοτο και απροσδιόριστο αφανισμό του ίδιου - είναι όμως ένα τίμημα που πρέπει και κυρίως λαχταράει να πληρώσει. Πουθενά δεν διέκρινα κάποιου είδους ηθικοπλαστικό μήνυμα του τύπου - η εκδίκηση είναι κάτι κακό και άρα συμπαρασύρει στην καταστροφή εκείνον που την επιθυμεί - το οποίο σίγουρα θα με έκανε να μισήσω την ταινία. Αντίθετα ένιωσα πως σε όλη την διάρκεια της δεν αμφισβητείται η αναγκαιότητα αυτής της εκδίκησης, ακόμη κι αν προσφέρει μηδενική ικανοποίηση, ακόμη κι αν παίρνει αντί να δώσει. Αυτή η αυτο-εγκατάλειψη μου φάνηκε παράξενα συγκινητική.

Και φτάνω έτσι στο δεύτερο σημείο (που εμπίπτει σε αυτή την τάση στην οποία αναφέρθηκα αρχικά) της ταινίας που είχε την ισχυρότερη επίδραση πάνω μου, την παράξενη σύνδεση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον Άντζελο και την Ρένα... Ως συνήθως, ήρωες που εμφορούνται από συναισθήματα με κάπως «διεστραμμένες» αποχρώσεις μου ασκούν έντονη γοητεία, έτσι κι εδώ αυτός ο ανεξήγητος δεσμός, η άνευ λογικής και καταστροφική ταύτιση του ενός με τον άλλο με άγγιξε και ήταν εκεί που ένιωσα το απόλυτο δέος. Σίγουρα μπορώ να βρω σχετικά λογικές ερμηνείες, ήδη έχω στο μυαλό μου μία εξήγηση, αλλά για μένα δεν αφαιρεί κάτι από την αινιγματική, υπερβατική απολυτότητα της σχέσης τους.

Είναι κάτι πολύ προσωπικό και δεν ξέρω αν μπορώ να το εξηγήσω, ίσως όμως κατάλαβες τι εννοώ.

Την ξαναείδα σχεδόν αμέσως μετά την πρώτη θέαση γιατί κυριολεκτικά δεν ήθελα να βγω από τον κόσμο της. Δεν θέλω όμως να την βλέπω συχνά, όχι επειδή χάνει κάτι από την μαγεία της με κάθε θέαση, αλλά γιατί είναι τόσο έντονη εμπειρία που καταλήγει ψυχικά εξουθενωτική. Κατά κάποιο τρόπο νιώθω πως αφομοιώνομαι.

[Μυρμηγκοφάγος]

Ίσως να μπορώ να γίνω ποιό συγκεκριμένος ως προς τι εννοώ.

Μέχρι το πρώτο σαραντάλεπτο ήμουν εξαιρετικά ικανοποιημένος και οι σκέψεις μου ήταν της μορφής του πως θα κυριαρχήσει στην γυναίκα του Κλάους, ή πως θα κερδίσει την κόρη από την ίδια της την μητέρα και κατ' επέκταση πως θα πάρει την εκδίκηση του χωρίς να προκαλέσει μένος. Από εκεί και έπειτα όμως κατέληξα να σκέφτομαι πολύ απλοϊκά της μορφής τι θα κάνει τώρα για να συγκαλύψει ότι έγινε, ή απλά αν και πως θα γίνει αντιληπτός. Στα μάτια μου ήταν σαν ο σκηνοθέτης να επέλεξε την εύκολη λύση και δε θέλησε να κρατήσει την ένταση και να δοκιμάσει μια ποιό αργή και ψυχοφθόρα επιλογή. Κατά κάποιο τρόπο η ταινία από εκεί και πέρα εκτός από διαφορετική μου φάνηκε και βιαστική, σα να έβλεπα πια μια ψυχολογική περιπέτεια, αντί για ένα ψυχολογικό δράμα. Μάλλον φυσιολογικό αφού δε μπορούσα πια να στηριχτώ στο αρχικό της κομμάτι.

Μια άμεση συνέπεια ήταν ότι η σχέση που δημιουργήθηκε με την κόρη δε με έπεισε στο βαθμό που θα ήθελα, με επακόλουθο να μην με ενθουσιάσει και να μη μου προκαλέσει οποιοδήποτε συναίσθημα που να μου επιτρέπει να σε ακολουθήσω.

Αντιθέτως, το πρώτο σου σημείο το αντιλήφθηκα, με τον απλοϊκό μου έστω τρόπο, όταν στο τέλος τον είδα στον καθρέφτη. Δε ξέρω αν θα το αποκαλούσα λαχτάρα, ίσως απλά ηθική υποχρέωση, που με την κίνηση του χεριού (που την αντιλαμβάνομαι ως επίδειξη δύναμης) δηλώνει ως θύμα τον εαυτό του. Και εδώ όμως υπήρξε απλά κάποιου είδους κατανόηση, δε το ένιωσα.

Αυτή τη τάση για εστίαση νιώθεις ότι την έχεις και σε αντίστροφες περιπτώσεις; όταν δηλαδή συζητάς με κάποιον για μια δικιά του αγαπημένη, η οποία προσωπικά δε σου δημιούργησε κάποια αίσθηση, μπορείς να κρατήσεις αυτό το επίπεδο ανάλυσης;